Yayınlanma Tarihi 28.07.2019
Borsa Neden Yükselir?
Borsa, diğer ekonomik piyasaların olduğu gibi belirli bir arz talep dengesi üzerinden hareket etmektedir. Piyasada oluşan talep, arzdan fazla olduğu durumda fiyatlar yükselmeye başlayacaktır. Bu da beraberinde borsa endeksinin gözle görülür bir yükselişe geçmesine neden olacaktır. Bu matematiksel olarak ifade edilen şeklidir. Borsa’ya olan talepte artış yaşanmasınaysa neden olan başka sebepler bulunmaktadır. Ekonomik, siyasi gibi olayların etkisiyle borsa piyasasına olan istek artmakta veya azalmaktadır. Bu döviz ve altın piyasaları ile yakın bir ilişki içerisinde olan piyasayı etkilemektedir.
Borsa Endeksi Nedir?
Borsa endeksi hesaplaması için piyasa içerisinde bulunan hisse senetleri ile hazır bir formül kullanılarak işlem yapılarak elde edilir. Bu işlem borsanın büyüklüğüne göre değişebilmektedir. BİST 100 veya BİST 30 borsa endekslerinin hesaplanması için piyasada bulunan hisse senetlerinin ağırlıklarına bakılmaktadır. BİST 30 Endeksi içerisinde ülkemizin en büyük 30 şirketine ait hisse senetleri bulunmaktadır. Bu şirketler ülke ekonomimizin temel taşları nitelendiği için piyasa açısından önemlidir. Bu piyasanın endeks hesaplamasını yapmak için 30 şirketin hisse senetlerinin ağırlıkları kullanılarak yapılmaktadır. Tüm borsa piyasaları için karmaşık bir formül kullanılarak endeks ortaya çıkarılmaktadır.
Borsa Endeksi Neden Yükselir?
Borsa endeksinin yükselmesine neden olacak belli başlı nedenler bulunmaktadır. Başlıca etmen olarak ekonomik sebepleri söylemek doğru olacaktır. Düşürülen faiz oranları, düşük enflasyon ve işsizlik rakamların, dış ticaret açığının azaldığı yönünde yapılan veri açıklamaları borsa endeksine olan talebin artmasına neden olacaktır. Yatırımcılar kazanç olarak nerede en yüksek oranı bulurlarsa orayı tercih etmektedir. Bu tür durumlar içinde en doğru nokta borsa olarak görüleceği için endeks bir anda yükselmeye başlayacaktır. Bunun yanında piyasada bulunan bir şirkete ait hisse senetlerinin değerinin de yükselmesi endeksin artmasını sağlayacaktır. Bunun olması için o şirketin yıllık kar oranları, cirosu gibi açıklamalar ona olan talebin artmasına neden olacaktır. Bu ekonomik detayların yanı sıra siyasi nedenlerde borsa endeksine olumlu ya da olumsuz olarak etki yapmaktadır. Borsada bulunan önemli bir şirketi etkileyen bir karar, borsayı direkt olarak etkileyebilmektedir. Bu noktaya dikkat ederek borsayı takip etmek gerekir.
Borsa Endeksi Neden Düşer?
Borsa endeksinin yükselmesine neden olan sebeplerin, tam tersi gerçekleştiğinde otomatik olarak endekste gözle görülür bir düşüş yaşanacaktır. Yaşanan bir siyasi kriz, borsada oluşan güven yapısının zedelenmesine neden olabilir. Bu durum borsada ki yabancı yatırımcıların hisse senetlerini satarak çıkmasına neden olacaktır. Bunun yanında ekonomik dalgalanmalar, güvensiz bir ortamın oluşmasına neden olabilir. İşsizlik oranlarındaki artış, faizlerin arttırılması, cari açık ve diş ticaret açığı gibi etmenler borsayı olumsuz yönde etkileyecektir. Ayrıca hisse senedi bulunan bir şirketini iflas etmesi, genel tabloda borsa endeksini olumsuz yönde etkileyerek düşmesine neden olacaktır. En büyük şirket olarak bilinen TÜPRAŞ’ta yaşanan bir fiziksel patlama borsa piyasasını doğrudan etkileyebilir.
Hisse Senedi Nedir?
Hisse senedi nedir sorusuna verilecek en basit cevap, şirketin bütününün küçük parçalara ayrılarak piyasaya sunulmasını ifade etmektedir. Bir şirketi 100 birim olarak kabul edersek, bir 1 parça bir hisse senedini ifade etmektedir. Tabi ekonomi piyasası içerisinde şirketler sermaye arttırmak için büyüme yolu için halka arz yaparak borsaya giriş yapmaktadır. Özel formüller kullanılarak, şirketin güncel piyasa değeri üzerinden hisse senetleri değerlendirilmektedir. Şirket büyüdükçe hisse senedi sayısı artmaktadır. Her bir hisse senedi sahibi aynı zamanda şirketin ortağı olarak isimlendirilir. Ancak bu şirketin alacağı kararlarda söz sahibi olması anlamına gelmektedir. Bir şirketin borsa içerisinde hisse senedinin olabilmesi için SPK’dan izin alması gerekmektedir. Sermayesi paylara bölünmüş komandit, anonim ve özel kanunla kurulmuş olan şirketler hisse senedi çıkarma hakkına sahiptir.
Hisse Senedi Neden Yükselir, Neden Düşer?
Hisse senetlerini bir mal olarak kabul edersen, arz-talep dengesi gereğince piyasa da bir hisse senedine olan talep arttıkça, hisse senedinin değeri yükselirken, talep azaldıkça o hisse senedinin değeri düşmeye başlayacaktır. Tabi bu basit bir tanım olarak kabul edilse de talebin azalmasına ve artmasına neden olacak çok sayıda neden bulunmaktadır. Hisse senedine sahip olan şirketin yıl sonu açıklanan ciro rakamları, beklenen büyüme oranının tutturulması, kar oranı ve şirketin ileriye doğru projelerinin olum olmaması hisse senedine doğrudan etki etmektedir. 2000’li yılların başında güçlü bir şirket olan NOKİA, gelişen teknolojiye ayak uyduramamasından dolayı günümüzde uygun bir ücrete başka bir şirket tarafından satın alınacak seviyeye gelmiştir. Bir hisse senedinde yükseliş ve düşüş olup olmayacağını tahmin etmek için sadece kısa süreli durumlara bakmak yerine, uzun vadeli olarak yapılan projelerine de bakmak gerekmektedir.
Ekonomik Beklentiler Borsayı Ne Yönde Etkiler?
Ekonomik beklentiler ile borsa endeksi arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Olumsuz durumlar borsanın düşüşe geçmesine neden olurken, olumlu davranışlar borsa endeksinin yukarı trende girmesine yardımcı olacaktır. İki ülke arasında yapılan dış ticaret anlaşması, borsada yer alan şirketlerin yeni piyasalara açılacağı umudunu doğurmaktadır. Bu da beraberinde şirketin daha fazla kazanç elde edeceği düşüncesini tetikleyerek hisse senedinin yükselmesini etkileyebilmektedir. Merkez bankası tarafından alınan faiz oranları borsayı yakından etkilemektedir. 50 baz puan düzeyinde bir faiz indirime gidilmesi halinde Borsa İstanbul Endeksi üzerinden yukarı yönde oluşan bir artış yaşanabilecektir. Aynı şekilde faiz yükseltirse aynı yönde bir düşüş yaşanacaktır.
